Chryzantema po japońsku czyli druki Keika Hasegawy

Ponieważ moje układanie chryzantem jest takie amatorskie do bólu ( żadna tam ikebana, he, he ), to teraz będzie trochę prawdziwej sztuki. Prace japońskich drzeworytników czyli  ukiyo - e.  Japoński termin ukiyo - e  można tłumaczyć jako "obraz przepływającego świata" lub bardziej trafnie "obraz  mijającego świata". Tak określa się grafikę wielokolorową wykonaną w technice drzeworytu, która w okresie Edo ( czasy szogunów  czyli wojskowych przywódców jedynie nominalnie podlegających cesarzom,  przypadające na lata 1603 - 1867 ) stała się niezwykle popularna. Społeczeństwo okresu Edo było kastowe w tym najpospolitszym rozumieniu tego słowa. Urodziłeś się w tej a nie innej rodzinie i w zasadzie miałeś człowieku napisany życiorys. Rzadko zdarzało się przełamywanie kastowych barier. Dla Japonii to był czas pokoju w którym paradoksalnie powstał mit samurajski  kształtujący mentalność społeczeństwa przez dwa następne wieki ( wiadomo - jak się nie można bić to choć bajki poopowiadajmy o tym jacyśmy wspaniali, he, he ), totalnego programowego izolacjonizmu i płynącego gdzieś z boku głównego nurtu życia powoli tworzącego się świata "ludzi innych".  "Ludzie inni" też zostali co prawda wtłoczeni w ramy systemu kastowego ( nawet sami zajęli się tworzeniem podkast, he, he ) ale w  ich życiu istniała możliwość rozwoju i zmiany statusu. Wszelkiej maści artyści to właśnie "ludzie inni". Malarze i graficy, muzycy, aktorzy, gejsze, rzemieślnicy będący artystami, ba.....nawet niektóre kurtyzany i gwiazdy sportu czyli zapaśnicy sumo - wszyscy ci ludzie zapełniali dzielnice japońskich miast, dzielnice które były uznawane za centra rozrywki i "właściwej miejskości". Po upadku szogunatu ( czyli po amerykańskim zaproszeniu do rodziny narodów, przekazanym przez marynarkę wojenną Stanów ), kiedy nastąpiła epoka Meiji, nazwana od imienia cesarza za którego panowania doszło do przełamania izolacjonizmu, to właśnie z takiego miejskiego życia narodziła się współczesna kapitalistyczna Japonia.
Ukiyo - e było sztuką tej miejskiej Japonii, wyższe kasty pogardzały taką formą  jak współcześni "wyrobieni i kulturalni" pogardzają każdym miejskimi grafitti. Co innego taka kaligrafia na ten przykład, he, he - godna samuraja.
Drzeworyty przedstawiające florę i faunę to dość późna sprawa w historii japońskiej grafiki. Dopiero w XIX wieku artyści ukiyo - e zajęli się tymi tematami ( zresztą podobnie jak i krajobrazem, wcześniejsze prace dotyczyły  tematów miejskich - portrety aktorów, gejsze i kurtyzany, wesołe spotkania w herbaciarniach Yosiwary ). Wtedy zakwitły papierowe odbitki. Nie tylko w Japonii, w papier zadrukowany ukiyo -e pakowano eksportowy japoński hit czyli porcelanę Satsuma i tak te piękne druki dotarły do Europy,  gdzie zachwyciły artystów i miłośników sztuki. Triumfalny pochód tej sztuki przez kraje Zachodu zbiegł się z agonią ukiyo - e w Japonii. Pod koniec XIX wieku  nastąpił znaczy spadek jakości grafiki, zarówno pod względem artystycznym jak i technicznym ( straszne zubożenie palety barwnej, bezczelna sztampa motywów i sposobu ich opracowania ). Jednak przyznaję że i wtedy trafiały się w takiej zakalcowatej sztuce rodzynki. Może nie  tuzy  jak mistrzowie  Utamaro czy Hokusai, ale nie oglądam prac takiego Keika Hasegawy ze wstrętem i obrzydzeniem, he, he.
Teraz japońskie chryzantemki pięknie wydrukowane.

Chryzantemy przybyły do Japonii z Chin około VIII wieku naszej ery. W ówczesnej Japonii wszystko co chińskie cieszyło się wielkim powodzeniem, Japończycy uznawali wyższość cywilizacyjną Chin za rzecz nie podlegającą dyskusji. Już nigdy później ten kraj nie był tak otwarty na wpływ innej kultury (  niestety po czasie odreagowali kompleks niższości usiłując być panami Azji ), nie chłonął tak  zdobyczy intelektualnych innych nacji i nie przetwarzał ich w zupełnie nową jakość ( przymusowa westernizacja w XIX i XX wieku to prychol w porównaniu z wpływem jaki miała cywilizacja Państwa Środka na Cesarstwo Japonii ). Chryzantema będąca kwiatem cesarskim w Chinach, w Japonii dostąpiła podobnego zaszczytu. Szesnastopłatkowa forma, lub też odmiana Ichimonjiginu, stała się znakiem cesarza. Jej wizerunek widniał na cesarskiej pieczęci urzędowej. Do dziś tam zresztą się znajduje. Jako określenia cesarskiego urzędu używa się nazwy Chryzantemowy Tron, podobnie jak określenia Biały Dom na urząd prezydencki w Stanach. Współcześni Japończycy uznają chryzantemę za symbol swojego kraju na równi z wizerunkiem wschodzącego słońca. W końcu w każdym japońskim paszporcie mamy wizerunek chryzantemy ( i pewnie dlatego pierwsze "kwiatowe" skojarzenie z Japonią to "Kraj kwitnącej wiśni", he, he ). Japońskie kiku ( czyli chryzantemy ) to coś więcej niż kwiat, to symbol słońca, perfekcji, długiego życia, siły i szlachetności. Samo dobro, tak cenione w japońskiej kulturze. W okresie jesiennym, w październiku i listopadzie, odbywają się w Japonii chryzantemowe festiwale. Szał ciał, znaczy szał płatków. Chryzantema nie jedno ma imię a w Japonii wyhodowano mnóstwo jej odmian. Sam mistrz Keika Hasegawa "portretował" chryzantemy w albumach druków zatytułowanych "100 chryzantem".  Nie ma się co dziwić. w XIX wieku rozwój hodowli chryzantem w Japonii wkroczył w fazę "najwyższej doskonałości". Mnogość typów kwiatów stała się tak olbrzymia że historia japońskich odmian zasługje na miano chryzantemologii.

Szczegółnie cenione były chryzanetmy wielkokwiatowe, niekiedy o tak dużych kwiatach że wymagały one podpór. Pędy takich olbrzymów kwiatowych też nie byly malutkie, potrafiły osiągnąć prawie 180 cm wysokości, przywiązywano je do bambusów i taka popodpierana pędowo i kwiatowo chryzantema budziła ochy i achy. Rzecz jasna takie chryzantemowe rarytety uprawiano w donicach, w ogrodach nie miałyby szans ( pomijając fakt że w klasycznym japońskim ogrodnictwie pojęcie ogród kwiatowy w zasadzie nie istnieje ). W roku 1893  pojawił się wspomniany zbiór chryzantemowych prac Keika Hasegawy i natychmiast stał się bestselerem,  głównie poza granicami Japonii. Moda na chryzantemy przybyła do Europy. Europejscy ogrodnicy bardzo szybko zorientowali się że duża część  japońskich odmian chryzantem to nie jest odpowiedni materiał do ogrodów. Za dużo zabawy dla przeciętnie ogrodującego. Znano chryzantemy wcześniej i wiedziano że wymagają osłaniań, kloszowań, przycinań, itp.  Jednak japońskie odmiany które nie znoszą mrozu, wymagające pielęgnacji jak bonsai to było zbyt wiele szczęścia nawet dla zwariowanych na punkcie ogrodnictwa Anglików. Chryzantemy wielkokwiatowe zostały roślinami doniczkowymi, oranżeryjnymi - takie egzoty orientalne. W szklarniach czuły się dobrze, na tyle że zaczęto je produkować na kwiat cięty. Niestety, pora kwitnienia sprawiła że chryzantemy okazały się idealnymi kwiatami na listopadowe święta. Utożsamiono je z kwiatami zmarłych i przestano zapraszać do domów. Baaaaardzo głupio! Japońskie symbole radości u nas powszechnie kojarzone są z żałobą. Cóż tak to bywa, dla nas nagietki to letnie radości dla Meksykanów  "gwoździe do trumny".