O różach dla początkujących ogrodników słów kilka - Polianty, Floribundy i mieszańce piżmowe

Rosa x polyantha  - Polianty

Kolejna zagmatwana  historia różana, różne tropy prowadzą do znanych botaników i hybrydyzerów róż - zagadka nadal nierozwiązana i więcej w historii tej grupy róż domysłów niż niepodważalnych faktów. Zatem dochodzenie czy to Robert Fortune czy Jean Sisley czy też Francois Coignet podarował nieustalonemu hodowcy róż z okolic Lyonu czy też panu  Guillot nasiona japońskiej róży w ówczesnej systematyce nazywanej Rosa polyantha multiflora możemy sobie darować. Wiadomo że rzecz działa się w latach sześćdziesiątych XIX wieku i tylko tego możemy być pewni. W roku 1872 światu po raz pierwszy przedstawiono krzyżówkę Rosa polyantha multiflora z  różą chińską 'Dwarf Pink China' ( oczywiście są tacy którzy twierdzą że to nie była wcale ta  róża tylko cóś  chińskiego nieznanego, typowe dla rosmoańskich opowieści  śledczych ). Tym nowym krzyżówkowym hitem była odmiana 'Paquerette'.  Jednak to jej siostrzana odmiana ( znaczy z tego samego krzyżowania ) nazwana 'Mignonette' była "matką poliantów", z tej linii wywodzi się niemal 1/4 wszystkich nowoczesnych róż. Pierwsze polianty były niewysokimi roślinami dorastającymi do 60 cm  wysokości ( tzw. "patio rose" lub też "bed rose" współczesne  to prawnuczki pierwszych poliantów ), które kwitły niemal nieprzerwanie przez cały sezon ( dziedzictwo chińskie ), wiechami niewielkich, pachnących kwiatuszków ( geny Rosa multiflora ). Te  wczesne polianty skrzyżowano następnie z różami herbacianymi, ramblerami ( typ róży czepnej ) oraz mieszańcami  herbatnimi. Dwa pierwsze typy krzyżowań zaowocowały roślinami  o długich pędach ( to z nich wywodzi  się wiele współczesnych wysokich krzewów "parkowych",  róż płożących  vel rozesłanych i cała masa róż podobnych  do ramblerów o  drobnych kwiatach ), trzeci typ krzyżowania stworzył nową grupę róż - floribundy. Chwała poliantów  trwała krótko, floribundy je wygryzły. Trochę szkoda bo polianty miały mnóstwo wdzięku i cudowną cechę wytwarzania sporej ilości sportów ( samoistnych mutacji powstałych na krzewie ). Nie wszystkie jednak odziedziczyły twardość po  Rosa multiflora , mieszańce z dużą ilością "chińskiej krwi" potrafią w zimniejszym klimacie sprawiać problemy.

Floribundy

Ta grupa róż to sprawka pana  Poulsena, duńskiego hodowcy który  usiłował stworzyć odporną na skandynawską pogodę różę. Za pierwszą protofloribundę uchodzi odmiana 'Rodhatte' z roku 1911, lecz dopiero krzyżowanie chyba jednego z najsłynniejszych poliantów 'Orléans Rose' Levavasseur'a  z roku1909  z mieszańcem herbatnim 'Red Star' z roku 1917 autorstwa  Hensa A. Verschurena dało coś nowego - odmiany 'Ellen Poulsen' ( 1918 ) i 'Kritsen Poulsen' (1924 ).  Początkowo nazywano nowy  typ róż "Hybrid polyantha"  dopiero w 1930 roku Amerykanin  dr. Nicolas nazwał te róże floribundami. Nazwa upowszechniła się wśród amerykańskich szkółkarzy, potem się rozniosło i  floribundy z czasem zagościły w słowniku różankowych na całym świecie. W  Polsce nazwę róż tej grupy tłumaczą jako  róże wielokwiatowe, no może być - na upartego. Czym floribudny różnią się od poliantów skoro obydwie grupy róż są "wielokwiatowe" czyli posiadające wiechy kwiatów ?  Przede wszystkim wielkością kwiatów, sztywniejszymi  pędami i na ogół większą odpornością na zawirowania pogodowe ( piszę na ogół bo floribunda floribundzie nierówna, są odmiany twarde jak serce Stalina i są delikatesy ). Pierwsze  floribundy kwitły kwiatami o pojedynczym okółku płatków. Kwitły długo i wytrwale, tak jak polianty. Ich kwiaty były różowe bądź czerwone, czasem białe,  dopiero w roku  1938 pojawiła się pierwsza  żółto kwitnąca floribunda  nazwana po prostu 'Poulsen Yellow'. Z czasem kwiaty nie tylko zyskiwały nowe barwy, zwiększała się liczba płatków, "średnia wielkość" kwiatów ulegała zmianom itd. Floribundy to w ogóle bardzo zróżnicowana grupa róż, istnieje wśród odmian duża różnica wzrostu, zapachu i wigoru. Niektóre z odmian to niemal krzewy parkowe, inne nadają się do nasadzeń w typie "bed" ( wicie, rozumicie, dziurwa w tyrawniku jak za czasów gomułko - gierkowskich a w tej dziurwie róże w jednej  odmianie po całości, np. 'Nina Weibull' kwitnąca kwiatami czerwonymi jak robotnicza krew ). Przez cały  XX wiek floribundy poddawały się modzie różanej wyznaczanej  przez mieszańce herbatnie. Kwitło się pomarańczowo, w paski, na "niebiewsko", zmieniał się kształt kwiatów ( ta radość to już niezwiązana z mieszańcami herbatnimi ale raczej z grupą róż angielskich ). Są,  trwają, trochę przez płynność granic grupy,  trochę z przywiązania do nazwy floribunda ( ileż to można podpiąć pra pra prawnuczków poliantów i mieszańców herbatnich, pokoligaconych podejrzanie różyczek pod piękną nazwę floribunda ).

 Mieszańce piżmowe

Kolejna grupa róż która w rodowodzie ma Rosa multiflora. Te róże są wieloskładnikowymi mieszańcami, trudno je oznaczyć łacińską nazwą więc wśród różankowych utarła się nazwa zapożyczona z języka angielskiego - Hybrid musk.  Żeby powstały mieszańce piżmowe konieczna była rzecz jasna róża piżmowa Rosa moschata. Prawdopodobnie jest to naturalny, bardzo stary mieszaniec, określany często  jako gatunek, mimo tego że nie została odnaleziona  forma dzika tej róży. Opisując powstanie mieszańców Noisette  wspomniałam o tej fascynująco pachnącej róży. 'Aglaïa' mieszaniec Rosa multiflora ( wersja chińska tej róży ) z odmianą róży Noisette 'Rêve d'Or' mającej w rodowodzie Rosa moschata został skrzyżowany przez Petera Lamberta z odmianą 'Mrs. Sharman-Crafwford' zaliczaną do  grupy remontanek i w roku 1904 przedstawiono protoplastę  mieszańców piżmowych - odmianę 'Trier'. Peter Lambert stworzył klasę róż zwaną lambertianami, dziś mało kto już o niej pamięta choć lambertiany są urocze. Pierwsze trzy z nich zresztą nie były wyhodowane przez Lamberta, prawa do nich zostały odkupione od pana Schmitta. Trzy  Gracje Lamberta: 'Thalia', 'Euphrosyne' i 'Aglaïa' bardziej przypominały ramblery  niż róże krzewiaste, ich potomkowie byli często już mniej czepni. Te pierwsze Lambertiany z Rosa multiflora, różami Noisett i poliantami w rodowodzie kwitły raz w sezonie (  nawet  'Euphrosyne' mająca niby więcej chińskich genów odpowiedzialnych za  ciągle kwitnienie ) , dopiero krzyżówki z różami powtarzającymi kwitnienie dały zadowalający Lamberta efekt. Powstały róże odporne na choroby grzybowe, dość twarde żeby pozbierać się po środkowoeuropejskiej zimie, kwitnące wielokrotnie. Znaczy witajcie "piżmaki"! Jednak prawdziwy "wielki skok" w hodowli miał miejsce kiedy za pracę nad mieszańcami piżmowymi Lamberta zabrał się pastor Joseph Pemberton, działający wraz z siostrą Florence oraz pomocnikiem i wspólnikiem Jack'iem Bentallem. Mieszańce  Pembertona a później i Bentalla powstały przy udziale mieszańców herbatnich, do dziś te krzyżówki powstałe w pierwszych trzech dekadach XX wieku uchodzą za najlepsze w swojej  grupie róż. Powstał prawdziwy cud różanstwa - olbrzymia większość róż tej  grupy kwitnie wielokrotnie, przy czym to późniejsze kwitnienia są z tych powalających, są na ogół krzewy  hardcorowe choć u nas lepiej niektóre odmiany okrywać na zimę. Mieszańce piżmowe w drugiej połowie XX wieku nie cieszyły się  wielkim zainteresowaniem ogrodników, większość różanego towarzystwa wolała sadzić floribundy i przede wszystkim mieszańce herbatnie. Na szczęście wzięło i minęło i gdzieś tak w latach  siedemdziesiątych zeszłego wieku w Belgii znalazł się taki który powrócił do prac nad mieszańcami piżmowymi, Lens się nazywa. Dziś piżmaki są poszukiwane bo pasują do naturalistycznych ogrodów, myślę  że najlepsze chwile jeszcze przed nimi.

Trochę  znów  przystopuje z pisaniem o różach, Ciotka Elka przeczytała moje wypociny i stwierdziła że jestem jak ta ciotka Makowiecka i normalny człowiek nie zdzierży w za dużej dawce tych wszystkich koligacji. Znaczy dręczenie różami po raz kolejny zostaje wstrzymane.