Sintra - Palácio de Monserrate

Miałam pisać kiedyś tam ale dzisiaj było tak zimno że piecuchowałam przed kompem porządkując zdjęcia. No i urodziłam wpis, tak przy okazji. Będzie troszki głębiej grzebane w historii Palácio de Monserrate niż ma to miejsce w folderach bo Gosię zainteresowała historia tej miejscówy a nie tylko pitu - pitu o odbudowie w stylu "sintrzańskiego romantyzmu" dla przypadkowych turystów.

Najprawdopodobniej na miejscu dzisiaj stojącego budynku stała niegdyś kaplica. Wieść gminna niesie że  była to kaplica grobowa chrześcijanina który został zabity przez  Maura. Rzecz miała miejsce na długo przed rekonkwistą Dom Afonso Henriquesa.Czy to prawda wiedzą chyba tylko zawodowo interesujący się archeologią okolic  Lizbony, mnie nic  o  śladach owej kaplicy nie udało się  wyszukać. Pewne jest za to że  w 1540 roku duchowny, niejaki Gaspar Preto postanowił zbudować kaplicę poświęconą Matce Bożej Monserrate, wówczas  tereny dzisiejszego pałacu i ogrodów go otaczających należały  do Hospital do Todos - os - Santos czyli Szpitala  Wszystkich  Świętych  w Lizbonie. Szpital  od 1530 roku był prowadzony przez Zgromadzenia św. Jana Ewangelisty, stąd duchowieństwo mogło dysponować co powstanie na ziemiach należących do szpitala. Dlaczego te szpitalne tereny  przeszły w prywatne  ręce mogę tylko przypuszczać - 27 października 1601 budynek szpitala w dużej części strawił pożar, być może potrzeba kasy  na odbudowę sprawiła  że  w tym samym roku historii ziem dzisiejszego Palácio de Monserrate pojawia się familia Mela e Castro. Dzierżawa została zamieniona ostatecznie we własność w roku 1718, kiedy to Dom Caetano de Melo e Castro, comendador de Cristo e Vice -rei da India nabył w Sintrze dobra. Wicekról przebywał wraz z rodziną w Goa, przykapliczne zabudowania były użytkowane przez osoby zarządzające majątkiem.

Tak było  do roku 1755, kiedy wszystkie budynki mieszkalne zostały zniszczone przez wielkie trzęsienie ziemi. W roku 1790 Dona Francisca Xavier Mariana de Faro Melo e Castro wynajmuje majątek ziemski niejakiemu Geradowi DeVisme, bogatemu angielskiemu kupcowi, jednemu z założycieli spółki DeVisme, Purry & Mellish mającej monopol  na handel brazylijskim drewnem. Udziela też pozwolenia  na postawienie pałacu i och, ach ( jesteśmy w kraju katolickim ) na zburzenie XVI wiecznej kaplicy ( spokojnie wzniesiono nową, resztki starej wykorzystano później jako tzw. romantyczną ruinę ). W roku 1793 na scenę wkracza William  Beckford, angielski arystokrata, który w gorszeniu  angielskiej opinii publicznej  mógł konkurować z samym Byronem (  Beckford miał tzw. zaangażowaną znajomość z kuzynem, młodym hrabią  Devon ). Ten niezwykle popularny wśród  portugalskiej arystokracji Brytyjczyk zasłynął z urządzania  wnętrz pałacowych według najnowszej mody z Wysp, urządzania imprez w urządzonych wnętrzach a także rzecz jasna z urządzania ogrodów w  XVIII wiecznym angielskim stylu. Ponoć Beckford sam  zaprojektował wodospady ( trzeba było przekierować strumyk ) a także konstrukcję zwaną Arco de Vathek ( "Vathek" to tytuł wydanej w 1786 roku słynnej, napisanej  w języku francuskim  powieści autorstwa Beckforda - tak, Brytol pisał po  francusku! - opisującej lubieżności i autorytarne zapędy kalifa Vatheka ).

Przypisuje się mu też autorstwo fałszywego  menhira. Niestety słodkie życie Williama w Portugalii szybko się skończyło, w tym kraju istniała spora i licząca się brytyjska diaspora której nie podobało się prowadzenie ich rodaka. Beckford pożegnał się z  Portugalią i wyjechał do Hiszpanii, gdzie natychmiast związał się z dwiema  mężatkami i dwunastoletnim chłopcem odreagowując prześladowania spowodowane  poprawnością obyczajową brytyjskich kupców. Nie  ma co rozumiejąco świntuszkować ani nierozumiejąco świętoszyć, William nawet dziś wzbudzałby emocje.  Niestety po jego wyjeździe Palácio de Monserrate totalnie podupadło. Wiadomo że do 1840 roku pierwotny budynek był pozbawiony  opieki, ołowiany dach został skradziony, a niektóre sufity się zawaliły. W roku 1856 José Maria de Castro powrócił z Goa i postanowił zbudować rezydencję w Lizbonie. Majątek rodzinny w Sintrze wystawiono na sprzedaż. Nabył go Francis Cook, spadkobierca tatusiowej  firmy Cook, Son & Co., jeden z trzech najbogatszych  Brytyjczyków swoich czasów. To właśnie temu kolekcjonerowi sztuki i miłośnikowi ogrodnictwa zawdzięczamy obecny wygląd  Quinta de Monserrate. Przede wszystkim Cook zatrudnił Sir Jamesa Knowlesa do przebudowy pałacu. Ze starego, neogotyckiego palácio została konstrukcja zasadnicza że się tak wypiszę,  wszelka inszość to fascynacja Indiami Mogołów przerobiona na architekturę.  Oczywiście wszystko  w takim  XIX wiecznym rozumieniu tematu, znaczy różne zdziwności się zdarzają bo architektoniczne cytaty nie są dosłowne. Mnie  w mieście Odzi mieszkającej, w miejscu pełnym eklektycznych pałaców i willi takie dziwa  nie dziwią.

Do prac nad  ogrodem  zatrudnia najlepszych fachowców brytyjskich - ogrodnika Williama Stockdale'a, botanika Williama Nevilla i Jamesa Burta (  nazwijmy go mistrzem  ). Quinta de Monserrate zostaje letnią  rezydencją rodziny Cook.Uważa się, że podczas budowy pałacu i tworzeniu ogrodów  pracowało ponad 2000 osób, z których 50 zajmowało się wyłącznie ogrodem. Po zakończeniu prac Cook zatrudnił około 300 osób, aby opiekowały się domem, parkiem i rodziną przebywającą w posiadłości od czasu do czasu. Kupił też 13 sąsiednich gospodarstw i klasztor kapucynów, stając się solidnym właścicielem ziemskim i pracodawcą dla wielu  ludzi. Znaczy Francis Cook stał się kimś w Portugalii a gdy  do wydawania kasy na siebie dodał wydawanie kasy  na innych  ( wybudował dwie szkoły podstawowe dla dzieci  personelu,   w Galamares i Colares ), król Dom Luis I  nadał mu tytuł wicehrabiego Monserrate i  Brytyjczyk powiększył grono portugalskich arystokratów ( spoko, niedługo potem został w United Kingdom baronetem ).

Posiadłość była w posiadaniu rodziny Cooków do 1947 roku, kiedy Sir Herbert Cook zmuszony był sprzedać farmę po tym, jak rodzina straciła znaczną część majątku w pierwszej połowie XX wieku (  w tle były  jeszcze brzydkie naziolskie historie ) Przy okazji tej sprzedaży rozproszono cenne wyposażenie i kolekcję sztuki.  Saúl Fradesso da Silveira de Salazar Moscoso Saragga antykwariusz  z Lizbony kupuje pałac ale bardzo  szybko go sprzedaje. W roku 1949 państwo portugalskie kupuje 143 hektary tzw. Tapada de Monserrate. Serra de Sintra, czyli Góry Sintra w roku 1995 zostają wpisane w rejestr światowego dziedzictwa UNESCO jako krajobraz kulturowy. W roku 2010 rozpoczęto prace nad restauracją Palácio de Monserrate i ogrodu liczącego obecnie 33 hektary powierzchni. Bardziej właściwie byłoby napisać ogrodów, bo mamy tu różne typy ogrodów. Ogród Japoński, Meksykański, Różany ( restaurowany pod patronatem  księcia Walii ), Dolinę Paproci czyli Vale dos Fetos, Caminho Perfumado czyli Perfumowana Ścieżkę, Lagos Ornamentais  co można przetłumaczyć jako  Jeziora Ozdobne. W tym wszystkim zagubione ruinki, łuczki, dziwne kamienie i tego typu ozdóbstwa. Żeby solidnie zwiedzić trzeba sporo czasu i dobrych butów, ogród położony jest na stoku.

Teraz o tzw. osobistych wrażeniach. Wiem ze większość z oglądanych tu roślin to egzoty, u nas mające szansę na jako taką wegetację jeno w szklarniach i to nie zawsze tych chłodnych.  Bezczelnie jednak przyznam  że wali mnie to totalnie, zarówno klimacik Ogrodu Meksykańskiego, kameliowe uroki Ogrodu Japońskiego podziwiam z należytym szaconkiem ale bez zazdraszczania.  Bardzo brzydko  mi się jednak robi kiedy  widzę jak  wszędobylskie są w tym ogrodzie paprocie. Występują masowo nie tylko w przynależnej  im dolince, bezczelnie zasiedlają cały ogród wkurzając mnie paprociowo niedopieszczoną swą przedpotopową urodą. Choćby dla tego  totalnego zapaprociowania  warto zobaczyć ten ogród.

Dobra  - teraz widowiskowy  prawie o każdej porze roku Ogród Meksykański.

Jak widzicie jest baaardzo egzotycznie. Jednak ten ogród wygląda teraz świetnie, w przeciwieństwie do takiego Ogrodu Różanego, który dopiero czeka na swoje chwile chwały. Szczególnie urzekły mnie ciepłolubne żmijowce, potężni krewniacy naszych pospolitych żmijowców rosnących na ugorach. Wersja egzotyczna tej rośliny prezentuje różne odcienie niebieskości kielichów i jakby odmienne kolory pręcików. Przyciągają ślepia i choć kwitną obok  ich stanowiska jeszcze bardziej egzotyczne protee to one kradną serca. Pszczoły serc nie mają ale też  żmijowcowymi kwiatami solidnie były zainteresowane,  focąc musiałam  uważać żeby  żmijowiec nie ujadził. Niestety piękny i miododajny Echium candicans pochodzi z Madery i szans  na przeżycie naszej zimy ni ma! Owszem wciska się u nas co bardziej zapalonym i co bardziej  naiwnym ogrodnikom jego nasionka ale uprawa tej rośliny w naszych warunkach jest tak samo realna jak uprawianie  jakarandy czy afrykańskiego tulipanowca. Za to mogę uprawiać spokojnie takiego szaraka zaobróżkowanego,  jaki jest na sąsiednim zdjątku. Straszny przymilas, najpierw napadł  Gosię, kręcił się koło Mamelona a potem mnie obdarzył łaskami. Uciekł dopiero gdy zobaczył rodzinę z bardzo małym małoletnim zmierzajacych w jego kierunku. Inteligentna z kociny bestyjka, he, he.

Teraz jeziorka i insze strumyczki.

Chyba najsłynniejsza "mała architektura" w tym ogrodzie - kaplica zaplątana w korzenie figowca.

No i paprocie, paprotki, paproteczki. Nie tylko w Dolinie Paproci, wszędzie, "po całości" jak to mawia Ewa. Zapaprociowanie totalne!

No a teraz śpijcie razem z aniołami. Niech Wam się śnią bajki z mchu, paproci i 1001 nocy.