Trogir - dalmatyńsko - weneckie urokliwości

Do Trogiru postanowiłyśmy urządzić sobie wycieczkę ze Splitu, bowiem mła się naczytała o Trogirze jako miniaturze Splitu. Niestety mła nigdzie nie przeczytała że Trogir przed sezonem rozryty jak jej miasto Ódź i że w związku ze związkiem część atrakcji zamknięta na głucho. Mła jednakże nie  żałuje że się do Trogiru wybrałyśmy bo i to co udało nam się oblookać warte było zobaczenia. Troszki historii na początek. Trogir zaczął się czasach prehistorycznych, znaczy w tym rejonie znajdowano ślady  bardzo wczesnego osadnictwa. Nie dziwota bo miejsce sprzyjające zasiedlaniu. Grecy około  III wieku p.n.e. założyli na niewielkiej wysepce osadę nazywaną Tragurion. Nazwę tę przetłumaczyć można jako Kozia Wieś. Cóś z tymi kozami musiało być na poważnie bo i dziś kole miasta wznosi wzgórze zwane  górą Kozjak. Grecki Traugurion stał się z czasem rzymski, potem był już jako Trau węgierski następnie jako Traù był wenecki, króciutko francuski, habsburski czyli austriacki i austro - węgierski, potem Trogir  był chorwacki, jugosłowiański i chorwacki, uff. Działo się.

Przez 2300 lat swego istnienia Trogir był wielokrotnie zdobywany i wiele nacji odcisnęło na nim swój wpływ ale dla mła najwięcej w tym południowo słowiańskiego i weneckiego.  Mła  nazywa ów odcisk  złożony z tych dwóch głównych komponentów i  pomniejszości, stylem dalmacko - weneckim, który  zresztą na Dalmacji się nie kończy, bo i dla Montenegro, znanego od XV wieku także jako Czarnogóra, jest stylem reprezentatywnym.  Polacy najczęściej określają tę mieszankę nazwą "Bałkany", jakby wszystko co wybudowano na Półwyspie Bałkańskim było w  stylu dalmacko - weneckim. Zwiedzałyśmy Stare Miasto, wpisane w roku 1997 na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Przyrody UNESCO, położone na płaskiej jak stolnica wysepce.  Przechodzi się niewielki mostek nad fosą oddzielającą ląd od wysepki i już się jest w starym Trogirze.

Za mostem Brama Północna, zwana Lądową, wzniesiona  w XVII wieku w stylu renesansowym. Oczywiście to renesans  dalmacko - wenecki. W przeszłości do miasta wiódł zwodzony most, no ale dziś insze czasy, dziś chyba by numer ze zwodzonym jako jedynym od strony lądu mostem nie przeszedł. Nad bramą XV wieczna figura błogosławionego Jan Ursiniego z Trogiru, człowieka zgody i przeciwnika wszelkich ekscesów i fanatyzmów, żyjącego w latach 1062 - 1111.  Od strony morza  w starym Trogirze znajduje się jeszcze jedna  brama, XVI wieczna Brama Południowa, zwana Morską, której autorstwo przypisuje się wybitnemu artyście Tripunowi Bokanićowi.  Brama wbudowana  jest  w XIII wieczne mury miejskie, tuż przy  dwóch bocznych wieżach zbudowanych w XIII wieku. Przy bramie, po prawej stronie zbudowano  małą loggię, która miała stanowić schronienie przed słońcem, wiatrem i deszczem dla spóźnionych podróżnych, którzy nie załapali się na czas wejścia do miasta.

Stary Trogir nie powstał cały w jednym czasie, mamy w nim  mieszankę stylów: romańskiego, gotyku, renesansu i baroku. Oczywiście są to wersje stylistyczne charakterystyczne dla tego konkretnego miejsca. Układ urbanistyczny powstał po roku 1123, kiedy to miasto zostało zniszczone przez Saracenów. Na ile obecny układ miasta odzwierciedla ten sprzed  saraceńskiej znisty mła nie wie, jedyne co może na jego temat napisać to jest to że uchodzi  za  najlepiej zachowany romańsko - gotycki  układ miasta w Europie Środkowo - Południowej. Labirynt wąskich uliczek przeuroczych i klimatycznych. Chciałyśmy nimi podreptać na słynny główny plac  miasta, który już za czasów rzymskich odgrywał rolę forum. Wicie rozumicie  przy placu loggia miejska  zbudowana w XIV wieku, w XV wieku przebudowana na renesansową modłę a w niej z renesansowe płaskorzeźby, posągi, ornamenty, w tym płaskorzeźby przedstawiające  Jana biskupa Trogiru, świętego Wawrzyńca i alegorię Sprawiedliwości z wagą ( loggia pełniła niegdyś także funkcję sądu ).

Ponoć w tej loggii, tak jak w Westybulu Pałacu Dioklecjana w Splicie, można czasem posłuchać śpiewających a cappella męskich chórków. Przy  loggii wznosi się wieża zegarowa, która do XV wieku była częścią kościoła pod wezwaniem świętego  Sebastiana. We wschodniej części placu znajduje się zbudowany w XV wieku ratusz, który  w przeszłości był Pałacem Rektorów.  Przy placu  znajduje się też najważniejszy zabytek miasta, czyli katedra świętego  Wawrzyńca ( po chorwacku Wawrzyniec to  Lovre ). Katedra została zbudowana   na fundamentach wczesnochrześcijańskiego kościoła, który podobnie jak reszta miasta uległ zniszczeniu podczas najazdu  Saracenów w 1123 roku . Odbudowa świątyni rozpoczęła się w 1213 roku, a zakończyła w roku 1589, zatem budynek zawiera elementy późnoromańskie, gotyckie i renesansowe.

W katedrze największe wrażenie robi późnoromański portal z 1240 roku znany jako Portal Radovana, od imienia mistrza, który go wyrzeźbił. Z postaciami Adama i Ewy strzegącymi razem z lwami wejścia do świątyni jest pewna zagwozdka, hym... prarodzice mają pępki. W katedrze  za najlepszość uchodzi kaplica błogosławionego Jana z Trogiru, którą uważa się za jeden z najpiękniejszych zabytków renesansu  dalmacko - weneckiego. Powstała w  XV wieku, wcale nie troszki zmałpowano ze Świątyni Jowisza w Pałacu Dioklecjana w Splicie, starożytność pod bokiem to było z czego odgapiać. Po raz pierwszy od czasów antycznych  sklepienie kaplicy zbudowano bez użycia przęseł i podpór. Jest naprawdę bardzo antycznie bo to sklepienie kaplicy pokrywają kasetony z motywem anielskich łebków. Mła niestety kaplicy nie widziała, na dzwonnicę katedry w Trogirze nie wlazła, wieży zegarowej z kopulastym dachem i loggii nie sfociła, bo jakieś płachty, bo stado robotników z rułami i wogle . Dzwonnicy wybudowanej w 1400 roku w stylu gotyku dalmacko weneckiego, z elementami wczesnobarokowymi z roku 1598 tyż nie sfociła z bliska, ale na fotce obok macie dzwonnicę foconą z daleka. W malutkim starym Trogirze jest w sumie zdawa się 15 kościołów, niekiedy stareńkich mocno. Obok wypasionej katedry malutki kościół Jana Chrzciciela z grobami rodziny Ćipiko zbudowany w 1270 roku.

 Kościół świętego Sebastiana ufundowany po epidemii dżumy, taki cóś bardziej renesansowy, kościół świętego Piotra, niegdyś kościół klasztoru benedyktynek, założonego wg. tradycji przez królową Marię, żonę króla Beli IV, w roku 1242.  Nad portalem rzeźba świętego Piotra dłuta Niccola Fiorentino. Dawny kościół świętego Franciszka, który około roku 1260 trogirski patrycjusz Nikola Albertinov ofiarował dominikańskiemu klasztorowi św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Splicie, został przemianowany na kościół świętego Dominika. W drugiej połowie XIV wieku budynek kościoła rozbudowano a w 1372 roku dodano z zachodniej strony nową fasadę. Teraz to tzw. punkt  łobowiązkowy na mapie zwiedzania, tym bardziej  że leży przy Rivie. Po kościele świętego Michała ostała się tylko XVI wieczna dzwonnica, klasztor i należący do niego kościół zniknęły podczas bombardowania w 1944 roku. Kościół świętego Mikołaja stoi na miejscu na którym kiedyś stał  kościół świętego Dujama. Święty Mikołaj słynie z wieży, ufundowanej w XVI wieku przez Milicę Ćipiko, która to wieża jest ozdobiona przez wspomnianego już Tripuna Bokanića z wyspy Brač. XVII wieczny kościół Naszej Pani z Góry Karmel, do którego dojście było cudem samym w sobie, późnorenesansowy i bardzo hym... "trogirski" kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych. Mła chyba te najważniejsze świątynie  wymieniła, jak cóś zapomniała to trudno.

 

Oprócz kościołów  turyści namiętnie oglądają pałace. W mieście sporo się zachowało. Pałace rodziny  Ćipiko ( duży  i mały, choć  mła nie orientuje się już który jest który bo  od ilości Ćipikowych budynków w głowie się kręci, większość z nich zbudowano w  XIII wieku, często gęsto wykorzystując antyczne pozostałości,  a swój obecny kształt  ten kompleks zyskał w 1457 roku ), pałac Stafileo i pałac Garagnin-Fanfogna mieszczący w sobie dziś Muzeum Miejskie. Ten ostatni pałac można zatem oglądać nie tylko z zewnątrz, jak pozostałe. Nazwa budynku pochodzi z wieku XVIII, pałac należał wówczas do miejscowej rodziny arystokratycznej Garagnin pochodzącej z Wenecji. To Fanfogna przyszło w wieku XIX, kiedy Garagninowie skoligacili się z patrycjuszowską rodziną Fanfogna z Zadaru. Pałac ma historię znacznie starszą niż oba rody, w jego murach zachowały się fragmenty z czasów romańskich, a na parterze odnaleziono nawet ślady grecko - rzymskiego budowania. Jest jeszcze Pałac Miejski vel Książęcy i taki jakby pałacowy fragment zwany Wieżą Vitturi, oczywiście nazwa utworzona od nazwiska rodziny do której należał budynek. Łażąc po wąskich uliczkach  co i raz można się natknąć na weneckie okna, ślady starej kamieniarki, ozdobne nadproża z  herbami, mła odniosła wrażenie że tzw. lepszych domów musiało być niegdyś w Trogirze o wiele więcej. Wychodząc ze starego miasta na Rivę i leząc w kierunku zachodnim dotarłyśmy do  twierdzy Kamerlengo i wieży świętego Marka. Twierdzę, zaplanowaną na nieregularnym kształcie trapezu,  z czterema potężnymi basztami, zbudowali w XV wieku  Wenecjanie. Niegdyś  była częścią fortyfikacji miejskich i służyła obronie miasta przed Turkami. Przez pewien czas mieścił się w niej pałac weneckiego gubernatora, a obecnie to co z niego zostało, znaczy ilości śladowe, zwiedza się włażąc na blanki i wogle. Mła przyznawa że starannie sobie z Mamelonem odpuściłyśmy.  Zadowoliłyśmy się oblookaniem  wieży świętego Marka, stojącej samotnie w pewnej odległości od twierdzy. Mury łączące niegdyś  twierdzę i wieżę przestały istnieć dawno temu.

Mła się przyznawa że z uliczek starówki  wylazłyśmy żeby troszki odpocząć. Nie że zwykły turystyczny  hałas, czy klaustrofobia, bo niektóre z onych uliczek wąziutkie bardzo. Nic z tych rzeczy, zderzyłyśmy się po prostu z potężnym remontem - zdjęta nawierzchnia, wykopy, zwielokrotnione chyba  przez odbicie od murów dźwięki wydawane przez maszyny i wszechobecne błotko, za powstaniem którego stała tzw. dynamiczna pogoda, znaczy czasem słońce, czasem deszcz.  A my w tym wszystkim  jeszcze z własnymi, cudem zachowanymi zębami, rapetkami wielokrotnie skręcanymi, tyłkami, które zniosły niejedno cinżkie obtłuczenie wypadkowe. No dobra, uciekłyśmy z miasta bo łeb urywało i trza było od stresu odpocząć. Oblazłyśmy wysepkę, znalazłyśmy w miłym miejscu ławkę, delektowałyśmy się widokiem i postanowiłyśmy że obiadek zjemy z dala od hałasu a do miasta wrócimy, kiedy to remontowi udadzą się na obiadek.

Plan zrealizowałyśmy, do miasta wróciłyśmy dopiero po mulach na buzaru i dość długiej wizycie na bazarku ( z miasta nadal dochodził odgłos pracujących maszyn ).  Przy okazji bazarkowej wizyty odkryłyśmy że znajomość języka polskiego wśród sprzedających jest powszechna i że trza się nam w język gryźć i nie komentować w  ojczystej mowie wszystkiego co widzimy. Bezczelnie przyznawam że uwielbiam korzystać z tego że polska język bardzo trudna jest i innostrańcy kulą się w sobie na sam dźwięk naszej gwary. Na bieżąco z Mamelonem dzielimy się wrażeniami, przy minimalnym ryzyku obrażenia czyichś uczuć. No ale wicie rozumicie, jak któś po polsku cóś kuma to problematycznie się robi, bo co inszego stwierdzenie - Wow, ta kamieniarka jest ajebista!, a co inszego luźniutko rzucone - Jak się ma taką oponę na bencolu to się nie powinno wciskać w taką kiecę! Swoboda swobodą ale po co komu przykrość sprawiać. Ciągle mam nadzieję że hym... Sucha przed sklepem nas jednak nie zrozumiała, bo trajkoczemy półgłosem  jak karabiny maszynowe z tłumikiem.

W miasto ponownie wbiłyśmy się kiedy ucichły maszyny ( niestety  jak się okazało  tylko na trochę ). W nieco spokojniejszych okolicznościach, z dala od głównych atrakcji, posnułyśmy się wąziutkimi uliczkami, co i raz dopatrując się jakiejś na wpół ukrytej urodności którą mieszkańcy Trogiru odziedziczyli po przodkach. Miło było też pogapić się na miniogródki doniczkowe przy zamieszkanych domach, odniosłam wrażenie że starówka nie jest zamieszkana wyłącznie przez turystów. Za atrakcję dodatkową robiły małe sklepiki, w których nie było zbyt wiele chińszczyzny. To było prawdziwe leniwe i sjestowo - południowe popołudnie. Pełni szczęścia dopełnił widok grubych  kotów wylegujących się na ławkach, parapetach i w doniczkach. Mła sobie pomyślała że mogłybyśmy tu jeszcze kiedyś wrócić, po tym remoncie, żeby bezstresowo się pokręcić.