Roma Antiqua - Forum Trajana

Forum Traiani czyli po naszemu Forum Trajana  a właściwie Rynek Trajana to największe bo liczące  około  300 metrów  na 185 metrów rzymskie  forum. Jest to nie tylko największe ale i  najpóźniej zbudowane rzymskie forum. Leży w sąsiedztwie Forum Augusta i Forum Cezara, pomiędzy  Kapitolem  i Kwirynałem. Jego powstanie zawdzięczamy cesarzowi Trajanowi a ideę ubrał w architekturę Apollodorus z Damaszku, nadworny architekt Trajana który karierę zaczynał jako inżynier wojskowy ( cesarz bardzo wysoko sobie cenił jego umiejętności, most pontonowy na Dunaju autorstwa Apollodorusa, zbudowany podczas I Wojny Dackiej mocno wspomógł kampanię wojenną a słynny drewniany most wsparty na betonowych słupach, znajdujący się w dolnym biegu Dunaju przy tzw. Żelaznej Bramie umożliwiał spokojne zarządzanie świeżo zdobytą prowincją ). Projektując Forum Traiani Apollodorus mógł się "pobawić", bowiem oprócz użyteczności założenia liczył się efekt artystyczny. Apollodoros wprowadził do architektury rzymskiej wiele elementów zaczerpniętych z budownictwa wschodniego, w końcu pochodził z terenów dzisiejszej Syrii więc starożytna historia budownictwa na tych ziemiach miała na niego jakiś tam wpływ. Jego budowle są monumentalne i cechuje je niezwykła ozdobność ( elementy wizualne są zresztą stopniowane, zgodnie z najlepszą wschodnią tradycją ). Budowę forum  rozpoczęto w 107 roku a  uroczyste otwarcie placu oraz poświęcenie wzniesionej na nim Kolumny Trajana odbyło się 18 maja 113 roku.

Wejście na Forum Trajana prowadziło z Forum Augusta przejściem pod łukiem triumfalnym. Plac wyłożony był płytami z marmuru,  pośrodku stał  konny posąg Trajana. Ściany boczne  założenia zamykały eksedry i portyki zdobione wizerunkami sławnych Rzymian, na attyce umieszczono posągi Daków ( w końcu podbicie Dacji to był największy imperialny sukces cesarza bo cesarskie  zdobycze na wschodzie były na dłuższą metę nie do utrzymania   i trza było  o tym dackim sukcesie przypominać Rzymianom, taka propaganda w kamieniu ). Naprzeciwko wejścia  na forum wybudowana została Bazylika Ulpia, a za nią zbudowano biblioteki: grecką i łacińską.  Pomiędzy budynkami tych bibliotek wzniesiono Kolumnę Trajana. Tym samym cesarz odstąpił od tradycji poprzedników,  na ufundowanym przez siebie forum nie zniósł  świątyni, tylko bazylikę i biblioteki, budynki świeckie. Trajan w ogóle  był z tych nie przesadzających z kultem, może dlatego został we wdzięcznej pamięci chrześcijan bo za jego panowania  zmniejszyły się  w znacznym stopniu prześladowania wyznawców tej religii ( karał jak już wyjścia nie było czyli godziło w państwowość ale był naprawdę bardzo ale to bardzo otwarty na usprawiedliwienia i metody jakimi prowadzono  śledztwa - który z dzisiejszych szefów państw zdobył by się na takie zdanie - "Natomiast pisma anonimowe w żadnej sprawie dotyczącej przestępstwa nie mogą być brane pod uwagę. Dawałoby to bowiem najgorszy przykład nie pasujący do naszego wieku." )

Poza terenem forum, po jego północno-wschodniej stronie, znajdowały się Hale Targowe Trajana, które wybudowano nim powstało forum. Z kolei po śmierci cesarza Trajana cesarz Hadrian ufundował poświęconą  mu świątynię, która znajdowała się  na półkolistym placu usytuowanym na przedłużeniu osi głównej forum,  zaraz za budynkami bibliotek. Niestety Hadrian nie dogadywał się z Appolodorusem, cesarz sam miał ambicje projektanta  a Apollodorus nie wyczuł konkurencji. Skończyło się to jego zesłaniem a plotki głosiły  że i zejściem. Najbardziej znaną  pozostałością po  Forum Traiani  jest Kolumna Trajana

Kolumna ustawiona jest na cokole, który pierwotnie był ozdobiony dwoma orłami które się nie ostały.  Bazę kolumny zdobiły też reliefowe przedstawienia stosów broni zdobytej na Dakach. Na szczycie znajdował się okazały posąg cesarza w ubiorze wojskowym, niestety  niewdzięczni chrześcijanie  po roku  392 postanowili zwalić posąg z kolumny i tak jeden z Pięciu Dobrych Cesarzy zniknął z  forum własnego imienia.  Za to  4 grudnia 1587 na kolumnie pojawił się  posąg św. Piotra,  umieszczony tam na polecenie papieża Sykstusa V.  I tak św. Piotr sprawuje pieczę nad prochami Trajana i Plotyny, żony cesarza, które umieszczono w wewnętrznej komnacie  w kolumnie ( ponoć były w urnach ale po urnach ani śladu ). No bo wicie rozumicie,  kolumna ma tzw. środek. Cała kolumna ( bez posągu) ma wysokość 39,83 m, a trzon kolumny – 26,62 m. Wykonany jest z 17 kamiennych bębnów z marmuru kararyjskiego. Wewnątrz kolumny znajdują się spiralne schody o 185 marmurowych stopniach, wychodzące z pomieszczenia piedestału i prowadzące na platformę widokową na szczycie kolumny. Klatkę schodową oświetlają 43 wąskie okna. Piedestał kolumny jest sześcianem o boku 5,5 m. Tyle liczb.
 

Teraz o sztuce. Kolumnę zdobi spiralna wstęga fryzu reliefowego,  opasująca kolumnę w 23 zwojach. przedstawienie liczy   155 scen z wydarzeniami z dwóch wojen z dackich – taka  kronika począwszy od chwili przygotowań aż do momentu ostatecznego zwycięstwa. Dwie kampanie wojenne rozdziela wizerunek Wiktorii, bogini i symbolu zwycięstwa. Serpentyna złożona z  płaskorzeźb nosi miano  opowieści kontynuacyjnej , znaczy nie ma w niej przerw  pomiędzy kolejnymi scenami. Cesarz Trajan pojawia się w kolumnowych scenach  90 razy. ( często jak na wstęgę długości niemal 200 m ). W części najniższej wstęga reliefowa ma tylko 89 cm szerokości ale  stopniowo rozszerza się ku górze, gdzie osiąga szerokość 125 cm.  taki zabieg  był  konieczny gdyż dzięki temu oglądane z daleka na kolumnie postacie ( jest ich  około 2500  ) wydają się  jednakowej wielkości  we wszystkich pokazanych scenach. Mundre ludzie piszo że relief jest przykładem sztuki pseudohistorycznej o funkcjach politycznych ale co tam, ten relief jest uznawany  za jeden z najwspanialszych przykładów rzeźby z okresu cesarstwa rzymskiego. No i mła się z tym zgadza. Amen.

Dla mła to miejsce jest o tyle niezwykłe  że  chyba najmocniej ze starożytnych dużych założeń wdziera się w nowszą  tkankę Rzymu. Niby wygrodzone i w ogóle, zwiedzanko "za biletami" ale wystarczy przechylić się przez barierkę na ulicy by sobie  z w miarę bliska obcować ze starożytnością.