Zjawisko - egzoty w ogrodach

Post  się narodził z zakręcenia - znaczy  Megi w swoim poście ogrody bez granic- Findlingspark Nochten zadała przemyślenia na temat "Tryndy długofalowe w ogrodnictwie ogólnym i szczególnym" a ja ciężko wkurzona na politycznych ( co ja mam z tej całej  grandy budżetowej? ) polazłam się odstresować do netowych szkółek i natychmiast natknęłam się na egzoty. No i mnie olśniło - tryndy są dwa, przeciwstawne. Z jednej strony pojawia się oferta mnóstwa  roślin jeszcze nie testowanych w europejskich warunkach lub też słabiutko przetestowanych,  które mogą być tworzywem ogrodowym dla projektantów czy takich zwyczajnych ogrodników.  I jakby w odpowiedzi na ten zalew nowych roślin z różnych stron  świata całkiem spora rzesza ogrodniczej braci zaczyna sobie zadawać pytanie "Po cholerę odkrywaliśmy Australię czy tam inne  Borneo?". Grupa naturalistów preferuje nasadzenia z roślin "zapłotowych" czyli  takich występujących  w naszej  dziczy. Oczywiście nasza dzicz też skażona przybyszami z innych części świata tylko  że przybysze już zdążyli wrosnąć w krajobraz, dokonać szkód, zająć  te nisze i w ogóle najlepiej o tych obcych  zapłotowych nie wiedzieć . Oba tryndy w  wydaniu ekstremalnym są ciężkie do strawienia, bo ekstrema tak majo. Sadzenie na siłę  egzotów, uporczywa ich uprawa z pominięciem wszystkiego innego  zielonego co tylko ma coś wspólnego z miejscem w którym istnieje ogród i wyłączne sadzenie gatunków rodzimych w przekonaniu  że zatrzyma to ekspansję gatunków obcych i nie zmieni stanu  środowiska (  mrzonki - panta rhei - zawleczenie do  Ameryki  holenderskiej choroby wiązów nie miało nic wspólnego z sadzeniem "łobcych" w ogrodach, świństwo przyjechało jako drewno, znaczy  import szkodników może być pozaogrodowy ) - jazda po krawędzi. W tym poście przyjrzę się jednak  bliżej sadzeniu w ogrodzie egzotów, jako tryndowi mocno wspieranemu przez handel.

Czy zastanawialiście się kiedyś co jest a co nie nie jest w Waszym ogrodzie  egzotem? Jak to naprawdę jest z tymi swojskimi floksami wiechowatymi, dzielżanami, marcinkami czy jeżówkami? Wiejskie rabaty szczerzepolskie gatunkami obcymi rosną,  ogromna część bylin uprawianych w naszych ogrodach to tzw. antropofity - gatunki z innych części  świata,  obce naszej  pradziczy. Przybywają do nas takie rośliny od czasów prehistorycznych, łatwo  o to bo Europa  i Azja to w sumie jeden kontynent ( łańcuchy górskie nie są zaporą nie do przebycia ) a od Afryki nie oddzielają nas oceany. Z grubsza to antropofity dzieli się na te przywleczone celowo ( kochane  ziemniaczki, boskie pomidorki, luba papryka ale także nieuprawiane już dziś rośliny które  "uciekły" z pól i ogrodów czyli okrutnie rzecz nazywając - przeniknęły do środowiska ) i te których przywleczenia wcale nie planowaliśmy, po prostu któregoś dnia okazało się  że już tu są ( cholerna moczarka kanadyjska ). Klasyfikacja bardziej szczegółowa prowadzona jest "po czasie przybycia" i "stopniu zadomowienia". Mamy  metafity które już tak wrosły w środowisko że są jego częścią "niezbywalną", mamy archeofity czyli rośliny zawleczone przed rokiem1500, które pojawiają się na tzw. wtórnych siedliskach ( chaber bławatek, cud niebiewskość błyszcząca w zbożach co to też nie zawsze u nas porastały ), mamy kenofity czyli  rośliny zawleczone po roku 1500 które dzielą się na kolejne fity że względu na rodzaj środowiska w którym się pojawiają i trwałość występowania. Znaczy strasznie mundrze i określeniomnożąco, ale nawet bez włażenia w te mundrości szybciutko człowiek się orientuje że środowisko naturalne w którym  żyje to sobie stworzył sam, dzicz trwa jedynie w rezerwatach. Co więc jest w takim stworzonym przez człowieka środowisku egzotem?

Egzotem są nowości ale także rośliny które nie radzą sobie bez ludzkiej opieki w naszych warunkach klimatycznych. Tak, tak, egzotami są dalie, kanny , krokosmie, większość uprawianych u nas mieczyków. Jednak nas jakoś okrucieństwo estetyczne  nie zatyka kiedy w  wiejskim ogródku na rabacie dalie "rwą oczy", nie czujemy  że to egzot z Meksyku czy tam innej  Gwatemali. Dalie  zostały oswojone przez czas, przywykliśmy do nich, wrosły w krajobraz. Bardziej nami wstrząsną tuje z tyrawnikiem wśród pól niż rabata z obcych roślin, wśród których są takie które naszego klimatu nie znoszą. Któż zatem może z całą pewnością stwierdzić że  hamerykańskie żywotniki z tyrawniczkiem w pakiecie to za lat sto nie będzie  ów sielski swojski ogródek  znany z opowieści dziadków do którego tęsknić będą prawnuki, he, he.  Czas wpisuje egzoty w krajobraz i jedyne co  może takim egzotom wymagającym opieki zagrozić to bogatsza oferta spędzania wolnego czasu. Wymiera powolutku pokolenie działkowców uprawiających rośliny a grillowanie staje się sportem narodowym. Energia skierowana jest w innym kierunku, zielone koło domu czy działka to głównie plac zabaw, grunt  żeby tyrawnik był. A jak teren  duży to i drzewa, najlepiej iglaste. Egzot w takich "po nowemu" ogrodach  jest o tyle mile widziany o  ile nie sprawia kłopotów. Ma być efektowny, nieznany w sąsiedztwie  i świadczyć o wyrafinowanym ogrodniczym guście właściciela. Jak egzot się sprawdzi  i  jego  uprawa nie będzie upierdliwa to z czasem pojawi się w innych ogrodach a potem ujrzymy go poza nimi. Za sto lat olbrzymia większość z nas ( optymistcznie z tymi nami pojechałam, he, he,  ale o ludziów mi chodzi ) nie będzie  świadoma że to "cóś obcego".

Taa, może jednak skuszę się na kwaśnodrzew konwaliowy albo sasafras, w miejskich ogrodach więcej nowych egzotycznych nasadzeń uchodzi bezkarnie. Nasze przyzwyczajone do utrwalonej wersji krajobrazu wiejskiego  mózgi mogą nie zdzierżyć nowości w takim otoczeniu, dysonansik się pojawia,  ale miasto czyli środowisko zmienione w takim stopniu że już bardziej się nie da pod groźbą  utraty  życia, to inna bajka. W miejskich ogrodach ( takich nie na obrzeżach miast, gdzie już widać pseudodzikie środowisko  ) egzotyczne perwersje nie rażą, jak wszystko zielone wygląda na wyalienowane to jeszcze jeden wyalienowaniec niczego nie zmienia. A czas i tak sporo egzotów odegzotyczni.
A teraz o grafice ilustrującej wpis. Nie wiem czy Wam się spodoba, Ciotka Elka twierdzi że jej się podoba pod  warunkiem  że ktoś to wydrukuje na lnie czystym polskim i ona zrobi sobie wreszcie prawdziwe zasłony,  dla mnie może być bez lnu - podobie mnie się! Te na wpół fantastyczne rośliny powstały gdzieś koło 1888 roku. Są takie egzotyczne  że bardziej już się chyba nie da. Czuć Williama Morrisa w tle ale temacik potraktowano subtelniej, już w duchu Art Nouveau. Niestety nie udało mi się ustalić nic więcej o artyście noszącym nazwisko Buchert ( pewnie za płytko kopałam ), no ale cieszyć się należy  że przynajmniej jego prace do mnie  dotarły ( jak dotarły nie bezimienne to i nazwisko nie zginie w powodzi tylu innych ). Paście oczy egzotyką!  Nie tylko od  egzotycznego San Escobar człowiekowi weselej.